Elvestraum til liten flamme og nyttig kraft

Rusleturen eg hadde rundt i bygda for eit par dagar sidan, fekk meg til å dvela ved tanken på at nokre menneske er blitt gøymde vekk opp gjennom tidene. Og det har skjedd her kor eg bur, på Valen. Men den korte turen under dei 100 år gamle trea i hellinga ned mot fjorden, fortel også andre historier. Mellom anna historia om fyrstikkfabrikken.

Allereie i 1869 var det aktivitet langs elva her. Kraft frå den strie straumen gav grunnlag for ein aldri så liten fyrstikkfabrikk. Skiltet som er hengt opp i skogen, fortel om fabrikken. Ein stor arbeidsplass for kvinner og barn på den tida i ei lita bygd, kan det seiast å vera. Om det var særleg med HMS-krav til handsaminga av fosfor i fyrstikkproduksjonen, kan me berre tenkja det me vil om.

Fabrikken var berre i drift fram til 1877, men folk visste å ta i bruk krafta frå elva også etter den tida. Allereie i 1910 stod det første kraftverket her klart. Kraftverket skulle gi straum til det store nye sjukehuset som skulle koma: Valen sjukehus, - som framleis er i bruk. Sjukehuset her blei dermed det første sjukehuset i landet med elektrisk oppvarming, og berre slottet og ei kyrkje i Oslo var tidlegare ute av offentlege institusjonar.


 Elva produserer kraft i dag også, men eit nyare anlegg, eit steinkast lenger oppe i elva, tar seg av produksjonen.

Meir omValebygda: Eg bur trygt ti minutt frå eit psykiatrisk sjukehus